زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

جمع عثمان بن عفان





جمع عثمان بن عفان، تهیه نسخه‌های رسمی از قرآن کریم بر اساس نسخه‌های قبلی و سایر اسناد، در زمان خلیفه سوم است.


۱ - تاریخچه



با توجه به اهمیت قرآن در فرهنگ اسلامی و اشتیاق فراوان مسلمانان صدر اسلام به فراگیری آیات قرآن، بسیاری از اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مصاحفی تهیه کردند تا در انجام فرایض و مراسم دینی و نیز آموزش قرآن از آن بهره گیرند؛ اما این صحیفه‌ها با توجه به اختلاف اصحاب از نظر مراتب علمی و میزان اهتمام و دقت آنان در تهیه مصحف، از جهت قرائت و چگونگی ضبط کلمات دچار اختلافاتی شد و کار اختلاف مصاحف به جبهه گیری اصحاب درمقابل یکدیگر و منازعه و حتی تکفیر انجامید؛ از این رو تهیه نسخه‌ای رسمی از قرآن کریم که مورد پذیرش اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم باشد و به اختلافات مصاحف و حافظان قرآن در زمینه قرائت پایان دهد ضرورت داشت.
دستگاه خلافت نیز با درک موضوع و بنا به پیشنهاد بعضی از اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم گروهی از حافظان و کاتبان برجسته قرآن کریم را با عنوان «لجنه توحید مصاحف» مامور انجام این مهم کرد.

۲ - مراحل جمع قرآن



برای انجام این هدف بزرگ، ابتدا همه نوشته‌ها و مصاحف قرآنی موجود گردآوری شد و سپس بر اساس مصحف ابوبکر - که نزد حفصه بود- و مجموعه اسناد مکتوب و نیز شهادت گروهی از حافظان و قاریان برجسته قرآن کریم نسخه‌هایی از قرآن کریم منطبق با قرائت متواتر از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تهیه و هر نسخه همراه یکی از قاریان برجسته به بلاد اسلامی مانند مکه و کوفه فرستاده شد، و سپس سایر نوشته‌های قرآنی جمع آوری و نابود شد، و به سوزاندن هر مصحفی که با این مصاحف اختلاف داشت دستور داده شد و عموم مسلمانان به پیروی از این مصاحف ملزم شدند. این گردآوری زمان عثمان به «جمع عثمان» یا «جمع سوم» شهرت یافت.

۳ - نکاتی درباره مصاحف




۳.۱ - اول


این مصاحف به اسم عثمان خلیفه سوم معروف شد؛ ولی تهیه کنندگان آن، گروهی از اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بودند که به دستور عثمان این کار را انجام دادند.

۳.۲ - دوم


تعیین تاریخ دقیق تهیه این مصاحف مشکل است؛ ولی مسلم این است که بین سال‌های ۲۵ - ۳۰ ق انجام گرفت.

۳.۳ - سوم


اقدام عثمان در آغاز با مخالفت برخی اصحاب مواجه شد؛ ولی سرانجام همگی آن را پذیرفتند. یکی از موافقان، امام علی علیه‌السّلام بود.

۳.۴ - چهارم


این مصحف‌ها علی رغم همه مزایای آن دچار پاره‌ای اختلافات و کاستی‌ها بود که ذیل اصطلاح «اختلاف مصاحف» توضیح داده شده است.

۴ - نظریه دیگر



نظریه دیگری نیز درباره جمع عثمان وجود دارد که می‌گوید: جمع عثمان جمع و تنظیم سوره‌ها بوده است.
[۱] حمد، غانم قدوری، رسم المصحف دراسة لغویه تاریخیه، ص۱۲۴.
[۴] زنجانی، ابو عبدالله بن نصر الله، ۱۳۰۹ - ۱۳۶۰ق، تاریخ القرآن، ص۱۳۱.
[۵] معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص(۳۳۱-۳۳۶).
[۷] شاهین، عبد الصبور، تاریخ القرآن، ص۱۲۵.
[۹] رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۴۰۷.


۵ - عناوین مرتبط


لجنه توحید مصاحف؛ احراق مصاحف.

۶ - پانویس


 
۱. حمد، غانم قدوری، رسم المصحف دراسة لغویه تاریخیه، ص۱۲۴.
۲. زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۱، ص(۲۳۵-۲۴۰).    
۳. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۲۰۸ (۱۸۵-۱۸۹).    
۴. زنجانی، ابو عبدالله بن نصر الله، ۱۳۰۹ - ۱۳۶۰ق، تاریخ القرآن، ص۱۳۱.
۵. معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص(۳۳۱-۳۳۶).
۶. اسماعیل، محمدبکر، دراسات فی علوم القرآن، ص۱۲۵.    
۷. شاهین، عبد الصبور، تاریخ القرآن، ص۱۲۵.
۸. صغیر، محمدحسین علی، ۱۹۳۹-م، تاریخ القرآن، ص۹۵.    
۹. رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۴۰۷.
۱۰. صالح، صبحی، ۱۹۲۶ -، مباحث فی علوم القرآن، ص۷۸.    
۱۱. خویی، ابوالقاسم، ۱۲۷۸ - ۱۳۷۱، البیان فی تفسیرالقرآن، ص۲۵۸.    
۱۲. طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۱۲۵.    


۷ - منبع



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «جمع عثمان بن عفان».    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.